İlk kez Jean-Numa Ducange tarafından yayınlanan bu mektubu Komünist İşçi Örgütü (Communist Workers’ Organisation) ilişkilendirdiği bağlamı değerli bulduğumuz bağlam ile yayınlıyoruz.
Karl Marx’ın Jules Guesde’ye yazdığı Fransızca bir mektup yakın zamanda ortaya çıkarıldı ve burada tercüme ediyoruz:
10 Mayıs 1879
41 Maitland Park Road Londra NW
Sayın Vatandaş Guesde,
Benimle herhangi bir ilişkisi olan hiçbir Fransız mülteci, size duyduğum derin sempatiden ya da çalışmalarınıza duyduğum büyük ilgiden şüphe duymaz. Militan sosyalizmin Fransa’da elbette pek çok destekçisi var, ancak sizin gibi bilgiyi cesaret ve adanmışlıkla birleştiren çok az kişi var. Blanqui’nin sizin inisiyatifiniz sayesinde seçilmesi, iktidardaki sonradan görmelerin size çektirdiği acıların ve hakaretlerin ilk telafisidir.[1]
Yasama meclisinin Paris’e dönüşü söz konusu olduğunda, hem Lissagaray’a hem de Longuet’ye makalelerinizle aynı doğrultuda konuştum.[2] Sonuçta, bu konudaki tartışmalara, konunun kendisinden daha fazla önem verdim ve Messieurs les Gambettistes’in Versailles’da bitki yetiştirmektense Paris’te yaşamayı tercih edeceğine iyice ikna oldum.[3]
Fransa’daki sosyalistlerin önündeki en büyük görev, bağımsız ve militan bir işçi partisinin örgütlenmesidir. Kentlerle sınırlı kalmayıp kırlara da yayılması gereken bu örgütlenme ancak propaganda ve sürekli mücadele yoluyla, her zaman o anın verili koşullarına, güncel gerekliliklere uygun bir gündelik mücadele yoluyla başarılabilir. Sadece ölümünden sonra Jakobenler devrimci eylemin tek bir biçimini, patlayıcı biçimini bilirler. Bu, egemen toplumsal konumları işgal edene kadar kalkanlarını hiç kaldırmamış olan burjuvalar için çok doğaldır.
Benim kanaatime göre patlayıcı biçimdeki devrim bu kez Batı’dan değil, Doğu’dan – Rusya’dan – başlayacaktır. İlk olarak, şiddetli bir ayaklanmanın tarihsel bir zorunluluk haline geldiği diğer iki büyük despotizm [okunaksız[4]] Avusturya ve Almanya’da tepki gösterecektir. Bu genel kriz anında Avrupa’nın, Fransız proletaryasını halihazırda bir işçi partisi olarak kurulmuş ve rolünü oynamaya hazır durumda bulunması son derece önemlidir. İngiltere’ye gelince, toplumsal dönüşümünün maddi unsurları fazlasıyla mevcuttur, ancak eksik olan itici ruhtur. Bu ruh ancak kıtasal olayların patlamasıyla oluşacaktır. İngiliz işçi sınıfının büyük bölümünün durumu ne kadar sefil olursa olsun, yine de bir dereceye kadar İngiltere’nin dünya pazarındaki imparatorluğuna katıldığını ya da daha da kötüsü, kendisinin buna katıldığını hayal ettiğini asla unutmamalıyız.
Longuet üzerine birkaç söz. Onun kişisel düşmanınız olduğunu düşünürseniz ona haksızlık etmiş olursunuz. Aksine, birkaç cilveli göçmen tarafından davet edilmesine rağmen, kendisini şakaların içine çekilmesine izin vermedi. İzlenmesi gereken taktikler konusunda onun görüşleri bazen sizinkilerden farklı olsa da, temelde farklı olduklarını düşünmüyorum.[5] Son olarak, aile ilişkileri ve dostlukların, hiçbir zaman sapmadığım siyasi çizgim üzerinde hiçbir etkisi olamaz.
En kısa zamanda özgürlüğünüze ve sağlığınıza kavuşmanız umuduyla
Çok samimi dostunuz Karl Marx[6]
Bu kısa mektup, Marx’ın Fransa’daki işçi hareketinin gelişimine verdiği önemi bir kez daha göstermektedir. Mektup, birkaç yıl sonra Fransız İşçi Partisi’nin ayrılacağı Fransa Sosyalist İşçi Federasyonu’nun kuruluşundan bir ay sonra yazılmıştı. Marx henüz Guesde ile tanışmamıştı. Mektup şaşırtıcı bir şekilde çığır açıcı yeni bilgiler içermiyor, ancak Marx’ın dünya devrimi ve işçilerin söz konusu devrimden önce bir parti olarak örgütlenmelerinin gerekliliği üzerine aşağıda analiz ettiğimiz düşüncelerini ortaya koyuyor.
Mektupta ilk göze çarpan şey, Rosa Luxemburg’un ifadesiyle Karl Kautsky ve epigonlarının devrimi indirgeyecekleri “iç mesele”nin aksine, Marx’ın devrimi uluslararası bir mesele olarak kavramasıdır.[7] Sonuçta, Marx ve Engels için komünist devrimin tek bir ülkede gerçekleşemeyeceği her zaman açıktı.[8] Ancak, ilk başta bunun endüstriyel olarak daha gelişmiş ülkelerde başarılmasının daha kolay olacağına inanıyorlardı. Mektup, Marx ve Engels’in İngiltere’ye sürgün edilmelerinden bu yana düşüncelerinde meydana gelen bir değişimi göstermektedir. O zamanın en burjuva ülkesi en gelişmiş proletaryaya sahip olabilirdi, ama aynı zamanda bu proletaryayı kontrol altında tutmak için en gelişmiş araçlara, özellikle de ideolojik araçlara sahipti. Marx mektubunda, İngiliz işçi sınıfının İngiltere’nin dünya pazarındaki imparatorluğuna bir dereceye kadar katılmasından daha kötüsünün, İngiliz işçi sınıfının kendilerini bu imparatorluğa katılıyor olarak hayal etmesi olduğunu belirtmektedir.
Bu nedenle, tüm Avrupa’yı ateşleyebilecek kıvılcım için kıtaya ve özellikle de Fransa’ya baktılar. Oysa Marx ve Engels, komünist devrimin İngiliz işçi sınıfı olmadan, tam da İngiltere’nin dünya pazarındaki hakimiyeti nedeniyle imkansız olacağına inanıyordu. Tüm ülkelerin işçi sınıfları birlikte çalışmak zorundaydı, dolayısıyla uluslararası bir işçi partisine ihtiyaç vardı.[9] Fransa-Prusya savaşından ve Paris Komünü’nün yenilgisinden sonra, devrimci kıvılcım için Rusya’ya baktılar. Aslında, Fransa-Prusya savaşı sırasında, savaşın bir sonucu olarak Almanya ile Rusya arasında yıkıcı bir savaş çıkacağını ve Rusya’da devrim patlak vermezse Fransa’nın muhtemelen Rusya ile ittifak yapacağını öngörmüşlerdi.[10] Bu nedenle Marx’ın mektubu sadece işçi sınıfının devrime hazırlık için bir parti kurmasının gerekliliğini teyit etmek için değil, aynı zamanda bir dünya savaşına karşı hazırlık için de okunmalıdır, çünkü sadece “tüm ülkelerin işçi sınıflarının ittifakı nihayetinde savaşın kökünü kazıyacaktır”[11].
Elbette Rusya, geri kalmışlığı göz önüne alındığında, komünist bir devrime ancak “Rus Devrimi Batı’da bir proleter devrimin işareti haline gelirse, böylece her ikisi de birbirini tamamlarsa” sahip olabilirdi.[12] Bu nedenle mektupta Marx’ın Fransız işçi sınıfının hala oynayacak çok önemli bir rolü olduğunu düşündüğünü görüyoruz. Marx, Rusya’daki bir devrimin Avrupa çapında devrimci bir dalgaya yol açacağını ve Fransız proletaryasının bir parti olarak örgütlenerek buna hazırlanması gerektiğini umuyordu. Bugün, Marx’ın zamanının aksine, kapitalizm tüm dünyayı kapsamaktadır. Dolayısıyla devrimci kıvılcım dünyanın herhangi bir yerinde gerçekleşebilir. Hazırlıklı olmak için daha fazla neden var.
O halde bugün, dünya çapında sonuçsuz kalan on yıllık protestoların ardından, parti örgütlenmesine ihtiyaç olduğu her zamankinden daha açık. Ancak devrimci bir partinin ne olduğu her zaman net değildir.[13] Marx’ın mektubunun Guesde’nin cevabıyla birlikte kristal berraklığında ortaya koyduğu ikinci şey budur. İşçi partisi hem burjuvaziden ve onun siyasi geleneklerinden (bu örnekte Fransız Cumhuriyetçiliği gibi) bağımsız olmalı hem de Blanquizm gibi devrimin iradeyle gerçekleşebileceğine inanan akımlardan uzak durmalıdır.
Ayrıca Marx’ın partinin sadece işçi sınıfının yoğunlaştığı kentlere değil, aynı zamanda güçlü bir propaganda yoluyla kırsal kesimdeki işçilere de ulaşmasını istediğini görüyoruz. Bu, Üçüncü Enternasyonal’in İkinci Kongresi’nin tarım sorununa ilişkin tezlerinde İkinci Enternasyonal’i yapmadığı için eleştirdiği bir şeydir.[14]
İkinci Enternasyonal’in başarısızlıklarından bahseden Guesde, cevabında[15] doğru bir şekilde bağımsız bir işçi partisine duyulan ihtiyaç üzerinde yoğunlaşmış ve Rusya’da yararlı olan “à la Blanqui”[16] patlayıcı devrim biçiminin Fransa, Almanya veya İtalya’daki duruma uymadığı konusunda Marx’la hemfikir olsa da, cevabı Marx tarafından sunulan dünya devrimi temasını ele almaması açısından çok anlamlıdır.[17] Sonuçta Guesde, ülkesini proletaryaya tercih etti. “İşçinin milliyetinin ne Fransız, ne İngiliz, ne de Alman olduğunu, emek, özgür kölelik, kendi kendini sömürmek olduğunu anlamadı ya da anlamak istemedi. Onun hükümeti ne Fransız, ne İngiliz, ne de Alman’dır, sermayedir. Onun doğal havası ne Fransız, ne Alman, ne de İngiliz havasıdır, fabrika havasıdır. Ona ait olan toprak ne Fransız, ne İngiliz, ne de Alman’dır, yerin birkaç metre altındadır.”[18] Böylece, Marx ve Engels’in öngördüğü dünya savaşı çıktığında, Guesde uluslararası proletaryaya ihanet etti.
Buna karşılık biz Enternasyonalist Komünist Eğilim olarak, Marx gibi enternasyonalizmin ve uluslararası bir işçi partisinin gerekliliğini kabul ediyoruz. Bununla birlikte, işçi sınıfının tarihi bizi geçmiş mücadelelerin bize öğrettiklerini dikkate almaya zorlamaktadır. Rus Devrimi’nde, hem ekonomik kriz hem de Beyazlara ve uluslararası emperyalist istilaya karşı mücadele nedeniyle büyük ölçüde köylü olan bir ülkede işçi sınıfının [iç savaşta] yok edilmesi, Bolşevik Parti’nin işçi konseylerinin (sovyetler) yerini giderek daha fazla alan bir devlet yaratmasına neden oldu. Yalıtılmış bir ülkede proleter inisiyatifin azalması, sınıfın devrimi yapamaması ve hatta savunamaması durumunda, bunun yerine partinin yapması gerektiği fikrine yol açtı. Bu ikamecilik daha sonraki konseycileri “tüm partilerin burjuva olduğu” sonucuna götürdü. Ve böylece umutlarını bir gün konseylerin kendiliğinden canlanmasına bağladılar. Ancak Komünist Sol’da tartışma parti ya da konseyler hakkında değil, partinin doğası ve sınıfla ve onun temsil organlarıyla (konseyler gibi) ilişkisi hakkındaydı. Bizim için bu, Enternasyonalist Komünist Parti’nin (Battaglia Comunista) 1952 Platformunda doruğa ulaştı.[19] Bu, “sınıfın tarihsel misyonunu başkalarına devredemeyeceğini … sınıf partisine bile devredemeyeceğini” açıkça ortaya koymaktadır. Bu, bugünkü Parti anlayışımızın temel aksiyomudur. Devrimden önce, kapitalizmi yıkmak için işçi sınıfı devrimine duyulan ihtiyacı görebilen herkesi siyasi olarak bir araya getirir (bugün her zamankinden daha gerekli), ancak ideolojik bir liderliktir ve kesinlikle bekleyen bir hükümet değildir. Gerçek iktidar, sınıfın kitlesini kendi kaderinin dönüşümüne dahil etmenin araçları olan sınıf çapındaki organlarda, konseylerde bulunmalıdır. Ancak uluslararası bir siyasi organın ortaya çıkabilmesi için daha önümüzde uzun bir süre var. Bu süre zarfında bunun gerçekleşmesi için elimizden geleni yapacağız, ancak bu parti olduğumuzu iddia etmiyoruz, sadece oluşumunda bir araya gelmesi gereken unsurlardan biri olduğumuzu iddia ediyoruz.
Erwan
Komünist İşçi Örgütü (Communist Workers’ Organisation)
21 Mayıs 2024
Kaynak: Marx’s Newly Unearthed Letter Reaffirms the Necessity of Internationalism and the Party
JULES GUESDE’DEN CEVAP (TARIHSIZ)
Sayın vatandaşımız
Gösterdiğiniz sempati ve saygı için çok minnettarım ve Enternasyonal konusunda sizinle fikir ayrılığına düştüğüm zamanlarda bile Komünist Manifesto ve Kapital’in yazarına her zaman büyük bir hayranlık duyduğuma inanmanızı rica ediyorum.[20]
Bugün şunu söyleyebilirim ki, sizi daha iyi tanımış olsaydım bu anlaşmazlık – en azından benim açımdan – asla ortaya çıkmazdı.
Çünkü mektubunuzdaki her şeyi düşünüyorum – ve her zaman da düşündüm.
Eğer ben bir devrimciysem, eğer sizin gibi toplumsal sorunun kolektivist ya da komünist bir doğrultuda üstesinden gelmek için gücün gerekliliğine inanıyorsam, sizin gibi ben de -belki Rusya’da gerekli olan- ne Fransa’da, ne Almanya’da, ne de İtalya’da devrimin aciliyetlerinden hiçbirine karşılık gelmeyen Blanqui tarzı hareketlerin amansız muhalifiyim.[21] Bunu Radical’de Opéra Comique’deki isyancılara karşı yürüttüğüm kampanyadan anlayabilirsiniz.
Ben de sizin gibi, eylemi düşünmeden önce, sürekli olduğu kadar geniş bir propagandanın yardımıyla bir parti, bilinçli bir ordu kurmamız gerektiğine inanıyorum.
Ben de sizin gibi sadece var olanı yok etmenin istediğimiz şeyi inşa etmek için yeterli olacağına inanmıyorum ve aşağı yukarı uzun bir süre hareketin yukarıdan yönlendirilmesi gerekeceğini düşünüyorum.
İşte bu koşullar altında, döndüğümden beri, gerçekleşmek üzere olan olaylar karşısında haklı olarak “son derece önemli” olduğunu belirttiğiniz bu “bağımsız ve militan işçi partisini” kurmakla meşgulüm.
Ancak bu işçi partisinin hem “bağımsız” hem de “militan” olabilmesi için, Fransız proletaryasının burjuva radikalizminin saptırmalarından kurtarılması ve kurtuluşunun ancak mücadele yoluyla gerçekleşebileceğine ikna edilmesi şarttır.
İşçilerimizi hala burjuva radikalizminin sularında tutan kabloyu kesmek ve onlara dostane ya da barışçıl çözümlerin (işbirliği, bankalar vb.) yararsızlığını göstermek, şu anda başarıya ulaşma yolunda ilerleyen iki yönlü planımız olmalıydı ve oldu.[22] Sadece Longuet’yi değil, Vallès ve Jourde’u da kınadığım şey, oyunumuzu bozmak ve makaleleri ölçüsünde, bizimkinin karşısındaki tarafa yasaklamanın ağırlığını koymaktı.
Ama Longuet’yi hiçbir zaman kişisel bir düşman olarak görmedim, benim onun düşmanı olduğum kadar. Bundan emin olabilirsiniz.
Sürgünde olduğu için Paris’teki ve Fransa’daki gerçek durumdan habersiz olması gerekirken, burjuva liberalizmi ve devrimci sosyalizm tarafından paylaşılan bir gazetede devrimci sosyalizme karşı bir pozisyon almasına hayret ettim – ve en iyi ihtimalle acıdım.
La Révolution’da ortaya koymaya başladığı “sosyalist program” bile, işçi sınıfı Fransa’mızın tek kurtuluşunu, geliştirdiği tüm gayrimenkul ve menkul sermayeye kolektif olarak el konulmasında görmeye başladığı bir zamanda, bir hatadır ve çok büyük bir hatadır. Enternasyonal’in programı bu mu? Hadi ama! Bu olsa olsa Jura federasyonunun Proudhoncularının programıdır. Ve neyse ki bizim işçilerimiz, işçilerimizin en akıllıları, Proudhon’dan ve onun mutualist ‘şakalarından’ geri döndüler.
Tüm bu ayrıntılara girdiğim için özür dilerim, ancak bazı insanlara karşı olan huysuzluğumu açıklamanın yanı sıra, burada neler olup bittiği ve ne yaptığımız hakkında size bir fikir verecektir.
Eğer bu kadar hasta ve perişan olmasaydım size bir sonraki ziyaretimden bahseder, sizinle uzun uzun konuşmayı çok isterdim. Ancak elimde ne fiziksel ne de maddi imkanlar var. Size teşekkürlerimi ve bağlılığımın teminatını göndermekle yetinmek zorundayım.
Size ve Devrim’e
Jules Guesde
[1] Marx’ın büyük saygı duyduğu Auguste Blanqui (1805-1881) Nisan 1879’da Meclis’e seçildi, ancak sadece birkaç ay görev yaptı, meclis üyeliği Haziran ayında geçersiz sayıldı; ancak yine de seçim kampanyasının amacı olan hapishaneden serbest bırakıldı.
[2] Prosper-Olivier Lissagaray (1838-1901) ve Charles Longuet (1839-1903) Komün’e katılmış iki büyük figürüydü. Lissagaray bir süre Marx’ın ailesiyle birlikte kalmış ve Komün’ün tarihini yazmıştı, Longuet ise Marx’ın damadıydı.
[3] Ulusal Meclis Komün’den beri Versailles’da bulunuyordu. Léon Gambetta bir cumhuriyetçiydi ve o sırada alt meclisin başkanıydı. Parlamento nihayet Haziran ayında Versailles’dan Paris’e geri taşındı.
[4] Metni Actuel Marx’da ilk olarak yayınlayan Jean-Numa Ducange “bazı kelimelerin deşifre edilmesi imkansız olduğunda okunaksız notlarla birlikte yeniden ürettik. Gerçekliği kesin olmayan bazı kelimeler de kalın ve italik olarak belirtilmiştir » notunu düşmüştür.
[5] Charles Longuet 1872’den beri Marx’ın kızlarından biri olan Jenny ile evliydi.
[6] Mektup ve Guesde’nin zaten bilinen cevabı aşağıda yer almaktadır.
[7] marxists.org
[8] marxists.org
[9] marxists.org
[10] marxists.org
[11] marxists.org
[12] marxists.org
[13] leftcom.org
[14] marxists.org
[15] Guesde’nin cevabı aşağıda yer almaktadır. Marx’ın mektubu ışığında, Guesde’nin mektubunun ciltte belirtilen tarihi artık doğru değildir.
[16] Ciltteki mektupta Cafiero (şüphesiz anarşist Carlo Cafiero’ya atıfla) yazmaktadır. Actuel Marx ismin net olmadığını belirtir ancak Blanqui’yi tercih eder. Marx’ın mektubu ışığında Blanqui daha mantıklı geliyor. Kitapta yer alan mektup da 451. sayfada bu pasajı içermektedir:
Son olarak, ben de sizin gibi var olanın basitçe yok edilmesinin istediğimiz şeyi inşa etmek için yeterli olacağına inanmıyorum ve az ya da çok önemli bir süre için dürtünün, yönlendirmenin yukarıdan, ‘daha iyi bilgilendirilmiş’ olanlardan gelmesi gerektiğini düşünüyorum.
Kitapta ‘daha iyi bilgilendirilmiş’ ifadesinin Marx’tan bir alıntı olduğu belirtilmektedir. Marx’ın mektubunun keşfi durumun böyle olmadığını göstermektedir. Guesde’nin mektubunun Actuel Marx‘taki versiyonunda “daha iyi bilgilendirilmiş olanlardan” ifadesi yer almamaktadır. Her halükarda, “yukarıdan” ifadesi Guesde’nin proletarya diktatörlüğü konusunda Marx’tan oldukça farklı bir anlayışa sahip olduğunu göstermektedir.
[17] Guesde ayrıca mektubuna Birinci Enternasyonal döneminde Marx’a karşı olduğu için özür dileyerek başlar. Komün’ün yenilgisinden sonra İsviçre’de sürgündeyken, o zamanlar bir anarşist olan Guesde, Marx’a karşı birkaç makale yayınlamıştır.
[18] hiaw.org
[19] leftcom.org
[20] Komün’den sonra İsviçre’de sürgünde bulunan Jules Guesde, başlangıçta bir anarşistti ve Karl Marx’a karşı bazı sert metinler yayınladı.
[21] Jules Vallès’in de yer aldığı Napolyon III’e suikast girişimine (5 Temmuz 1853, “Complot de l’Opéra Comique” olarak bilinir) gönderme.
[22] 1880’deki affa kadar Fransa’ya dönmelerine izin verilmeyen Komünarların yasaklanmasına atıf.
